5 ویژگی بارز یک مشاور تحصیلی خوب
5 ویژگی بارز یک مشاور تحصیلی خوب در حالت کلی
بحث بسیار مهمی که اغلب داوطلبان کنکور با آن مواجهند، این است که یک مشاور خوب چه ویژگی‌هایی دارد. گاهی آزمون و خطا در تعیین و تعویض مشاور تحصیلی زمان‌بر و هزینه‌بر است و آثار سوء دیگری نیز دارد.
مهم‌ترین آن ایجاد حس بی‌اعتمادی نسبت به مشاور بعدی و کلا مقوله‌ی مشاوره‌ی تحصیلی و در نتیجه ایجاد آثار زیان‌بار افت تحصیلی است.
همچنین گاهی آثار مخرب به مراتب بدتری نیز دارد که فقط دایره‌ی درسی و آموزشی را هدف قرار نمی‌دهد بلکه باعث می‌شود بخصوص دختران دچار و درگیر برخی مشکلات عاطفی و … اقتضای شرایط فیزیکی و روانی خود شوند. گاهی این محدود به جنس دختر نبوده و می‌تواند پسران را نیز وارد حاشیه‌های ناخواسته‌ی نامناسب اخلاقی و عاطفی کند.
پس بهتر است از ابتدا در تعیین مشاور دقت کافی داشته‌باشید. در این مقاله، 5 ویژگی بارز یک مشاور تحصیلی خوب برحسب درجه‌ی اولویت نام برده‌شده و هریک کامل تشریح شده‌اند که می‌تواند در انتخاب مشاور تحصیلی بسیار سودمند واقع گردد.
توجه شود، در این مقاله حالات کلی بیان شده‌اند و به ویژگی‌هایی که مربوط به موارد اختصاصی یک مشاور خوب که مناسب تیپ‌های رفتاری مختلف دانش‌آموزان است، در مقاله‌ای جداگانه پرداخته شده‌است.
1. امین باشد.
اولین و اصلی‌ترین ویژگی یک مشاور تحصیلی خوب امین‌بودن است. لازم و ضروری است که تمامی ابعاد امانت‌داری لحاظ شود. خیلی واضح و روشن بیان می‌شود که داوطلب در حضور مشاور مطمئن باشد که لفظی، بدنی و کلامی در معرض هیچ نوع آزار و تعدی و تجاوز به حریم خود قرار نخواهدگرفت. علاوه بر آن هنگام حضور در کنار مشاور، مجموعه‌ی اعمال و رفتارها و کلام مشاور طوری نخواهدبود که دانش‌آموز حتی فکر مسائل نامرتبط و نامناسب به ذهنش خطور کند؛ حتی نوعی کنایه و دوپهلویی و مشتبه‌کردن بد و ناجور هم در دانش‌آموز القا نکند. این امر معمولا در مواجهه‌ی مشاور و دانش‌آموز غیرهم‌جنس پررنگ‌تر و حیاتی‌تر خواهدبود. گرچه ممکن است حتی بین دو طرف هم‌جنس هم دیده‌شود.
از دیگر ابعاد امین‌بودن، می‌توان امانت‌داری و حفظ اسرار دانش‌آموز و عدم بروز آن به سایر دانش‌آموزان و رقبا، معلمان و کادر آموزشی و حتی اولیا باشد. شاید کوچکترین و به ظاهر ساده‌ترین مسائل از نظر مشاور، برای دانش‌آموز برجسته و حساس باشد و باید به این حساسیت دانش‌آموز احترام گذاشت.
توجه شود که امانت‌داری و عدم درز و بروز اسرار به مدیریت و گاهی برخی معلمان و اولیا در مورد مسائل استراتژیک دانش‌آموز که عدم بیان آن لطمات جبران‌ناپذیری بر دانش‌آموز وارد کرده و زمان از دست‌رفته قابلیت جبران نداشته و یا جبران آن هزینه‌بر است، خود ایجاد مشکل می‌کند که یک مشاور حرفه‌ای، با دقت هرچه تمام می‌تواند یک طبقه‌بندی اطلاعاتی در ذهن خود شکل دهد و اطلاعات مورد نیاز برای بروز را نیز هنرمندانه در دسترس صاحبان امر قرار دهد و این کار باعث ایجاد حس بی‌اعتمادی و ناامنی برای دانش‌آموز نسبت به مشاور خود نشود. همچنین بروز آن باعث نشود عکس‌العمل‌های منفی و آتشین از جانب مثلا مدیر یا پدر و مادر بر دانش‌آموز کار را از این که هست خراب‌تر کند.
2. صلاحیت داشته باشد.
برخی متخصصان، داشتن صلاحیت را اولین شرط یک مشاور خوب می‌دانند. البته که این امر در اولویت است. ولی آنقدر برخی دانش‌آموزان در مورد بحث امین‌بودن مستعد آسیب‌های جدی هستند که نگارنده‌ی این مقاله امین‌بودن را بر صلاحیت مقدم می‌داند.
فرض کنید پزشکی قلابی داریم که بدیهی است صلاحیت ندارد و طبابت او غیرقانونی و مستوجب کیفر است. حال فرض کنید این پزشک قلابی برای هدفی بجز یا مازاد بر اهداف مالی و شان اجتماعی متقلبانه طبابت کند و اهداف شوم داشته باشد این یک فاجعه است!!!
در مورد صلاحیت، یک مشاور خوب باید مدرک مشاوره و علوم مرتبط مورد تایید وزارت علوم داشته باشد از جمله روان شناسی، علوم تربیتی و …
گاهی معلمان و اساتید نیز رو به سمت و سوی بدل شدن به یک مشاوره‌ی تحصیلی می‌آورند که منتقدان و مدافعان خاص خود را دارند.
با احترام به تمامی دیدگاه‌های مخالف و موافق، از دیدگاه نگارنده‌ی مقاله، در موضوع مشاوره‌ی تحصیلی یک معلم خوب و باتجربه که بطور تجربی در طی سالیان مختلف با دانش‌آموزان مختلفی مشاوره داشته نیز می‌تواند دارای صلاحیت باشد.
حتی در مورد مقوله‌ی کنکور، گاهی یک معلم خوب مشاور بهتری است. بخصوص اگر خود دارای سوابق تحصیلی دوران مدرسه و دانشگاه و سوابق موفقیت و کسب مقام درخشانی باشد.
این البته در مورد همه صدق نمی‌کند. ولی می‌تواند یک معادل و جایگزین بجای دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاهی مشاوره باشد.
فقط حواستان باشد مدارک آن چنان دهان پرکن که ارائه‌کننده مطمئن است که قابلیت استعلام ندارد و نیز مدارکی که امکان شک در صحت آن را در ذهن شما ایجاد می‌کند، نیاز به تحقیقات بیشتر به‌دور از تاثیر گرفتن از فضای فانتزی تبلیغاتی دارد.
3. تجربه داشته باشد.
داشتن تجربه بسیار ضروری و مهم است. مشاوری که سالیان سال با انواع تیپ دانش‌آموزان مختلف سر و کار داشته می‌تواند نکات ریز و درشت بیشتری را با چشم و گوش تیز خود در امر مشاوره داخل کند. این مشاور با تجربه، حتما به این نتیجه رسیده که تجویز یک برنامه و روش کلی و ثابت برای همه نه‌تنها مفید نیست؛ بلکه گاهی نتیجه‌ی عکس هم می‌دهد. بخصوص در مورد دانش‌آموزان “اطاعت‌ناپذیر” و “مستقل” و “خود برنامه‌ریز”
در این بین مانند آن‌چه در بالا بیان شد، حواستان باشد که عنوان‌کردن تجارب کاری یک مشاور تحصیلی از جانب شخص او یا موسسه ی فعالیت او، آغشته به اغراق نباشد. تحقیق دقیق‌تر و به‌دور از احساسات و بدون تاثیرگرفتن از فضای پرزرق‌وبرق تبلیغاتی، در این تشخیص امری حیاتی است.
4. کارنامه‌ی موفقی داشته‌باشد.
داشتن رزومه‌ی کاری موفق در هر شغل و صنفی بسیار پراهمیت است. برخی ایراد می‌گیرند که با داشتن این تفکر، جای کار برای جوانان وجود نخواهدداشت و جوان‌ها هم باید بالاخره از جایی شروع کنند. بله کاملا درست است ولی شروع کار یک مشاور جوان بهتر است به‌عنوان یک دستیار نزد مشاوران پیشکسوت‌تر و با تجربه‌تر باشد نه این‌که تمامی تزها و ذهنیت‌های صرفا خشک و غیرقابل‌انعطاف خود را به خورد دانش‌آموزان، آن‌هم کنکوری‌ها بدهد. توجه‌شود که بازی با کنکور یک نفر شاید به قیمت بازی با آینده و سرنوشت درسی و کاری و حتی شخصی او باشد. پس نباید بی‌گدار به آب زد!
5. دارای اطلاعات به‌روز باشد.
داشتن اطلاعات به‌روز بسیار مهم و حیاتی است. مشاوری که هنوز راه‌های ارتباطی جدید و فضای مجازی را نمی‌داند نه می‌تواند از این طریق با دانش‌آموز در مواقع مورد نیاز ارتباط برقرارکند و نه می‌تواند با درک درستی از معایب و مزایای فضای مجازی، دانش‌آموز غرق‌شده و انس‌گرفته و حتی معتاد فضای مجازی را بصورت منعطف، کنترل و مهار کرده و در عین حال راضی و خوشنود نگه‌دارد. این مشاور در این موضوع احکام کلی صادر خواهد کرد که معمولا به مذاق دانش‌آموز خوش نمی‌آید یا مجبور است با مواجه‌شدن با مقاومت دانش‌آموز وا بدهد و در مقابل هجمه‌ی فضای مجازی تسلیم‌شود.
همچنین به‌روزبودن اطلاعات در مورد برنامه‌ها و آزمون‌ها و روش‌های جدید، ترکیبی و تلفیقی مطالعه و تحصیل امری بسیار ضروری است. مشاور خوب باید نسبت به تغییرات کتاب‌های درسی، بودجه‌بندی‌ها و نحوه‌ی برگزاری کنکور که همه‌ساله دستخوش تغییرات می‌شود، توصیه‌ها و مشاوره‌ی خود را نیز متحول کند. بطور مثال فرض کنید مشاوری تاکید فقط بر تست‌زنی دانش‌آموز برای کنکور داشته‌باشد حال آن‌که نمرات امتحانات نهایی که تشریحی برگزار می‌شوند، تاثیر قطعی بالایی در قبولی در دانشگاه برای دانش‌آموز دارد. مثلا تعریف‌ها و اثبات‌ها و … حالا دیگر مهم‌تر از قبل هم شده‌اند که یک مشاور خوب باید بر این امر واقف باشد.
و نیز لازم و ضروری است که یک مشاور خوب بخصوص با اختلاف سنی و اختلاف نسل بین دانش‌آموز خود، اولویت‌ها، نیازها، سلایق و علایق نسل امروز را بداند و مناسب آن طرح‌ریزی کند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در این مقاله، 5ویژگی کلی یک مشاور بیان شدند و به ویژگی‌های اختصاصی مشاور خوب بر حسب نیاز دانش‌آموزان با تیپ‌های رفتاری، برنامه ریزی و شخصیتی مختلف اشاره نشد. همان‌طور که در ابتدای مقاله نیز ذکر شد، در مقاله‌ای جداگانه به این موضوع مهم پرداخته خواهدشد.
ویژگی‌های کلی، شامل امین‌بودن، صلاحیت‌داشتن، تجربه‌داشتن، کارنامه‌ی موفق‌داشتن و اطلاعات به‌روزداشتن، هستند که شرح هریک در متن مقاله آمد. اما نکته‌ی مهم این است که تشخیص وجود یا عدم وجود ویژگی‌های کلی در یک مشاور در بدایت امر، کاری آن‌چنان ساده هم نیست. یک راه، آزمون و خطاست. البته که ایرادات وارد بر آزمون و خطا در ابتدای مقاله ذکر گردیدند و لزوما روش آزمون و خطا روش مناسبی نیست مگر این که به ناچار در مدت کوتاهی و بصورت کنترل‌شده صورت گیرد. البته اگر در این شرایط تشخیص این 5ویژگی در مشاور مربوطه به درستی صورت‌گرفته و تماما قابل رویت و قابل تحقق باشد!
روش دیگر استناد به نتایج تحقیقات است. این خود امری بسیار پیچیده و با پروسه‌ی طولانی است . نکته‌ی مهم در تحقیق، سندیت مرجع اعلام‌کننده و نتیجه‌ی اعلام‌شده است. برای تشخیص آن یک نکته‌ی کلی را هیچ‌گاه فراموش نکنید. هیچ‌گاه در انتخاب یک مشاور تحصیلی خوب، صرفا به تبلیغات استناد نکنید. داشتن دنبال‌کننده و عضو کانال زیاد، داشتن تبلیغات بیلبوردی و نوشتن مطالب مهیج و انگیزه‌بخش، لزومی بر صحت ادعاهای مطرح‌شده نیست. سعی کنید وقت بیشتری گذاشته و از افراد متخصص امر و یا قبولی‌های قبلی راهنمایی‌های بیشتری دریافت کنید. فرد متخصص امر برای استعلام صلاحیت مشاور می‌تواند مثلا یک مدیر یا معلم و استاد پیشکسوت، متخصص و مورد اعتماد و هرکسی که قبلا صلاحیت او برای شما محرز شده، باشد.
در مورد قبولی‌های قبلی هم توجه کنید که حرف حرف خودشان باشد نه حرفی از قول آن‌ها ولی از زبان موسسات مختلف!
در پایان، لازم به یادآوری است که یک مشاور تحصیلی خوب برای اکثر دانش‌آموزان مفید و ضروی است و دارای نتایج مفید و موثری در قبولی در درس، کنکور و دانشگاه دارد. ولی فراموش نکنید که یک مشاور تحصیلی بد ، تاثیر زیان‌بار به‌مراتب بیشتری از نداشتن یک مشاور دارد!
نوشته‌ی : مهندس امیررضا عظیمی، استاد ریاضی و فیزیک کنکور، مشاور تحصیلی و کنکور
دیدگاهتان را بنویسید